Đất Nhiễm Mặn, Nguyên Nhân Và Phương Pháp Xử Lý

Đất bị nhiễm mặn là vấn đề lớn ở Đồng bằng sông Cửu Long, đặc biệt trong những năm gần đây khi dòng chảy sông Mê Kông bị con người tác động nghiêm trọng dẫn đến tình trạng xâm nhập mặn ở nước ta ngày càng tồi tệ. Bài viết dưới đây chúng ta cùng nhau tìm hiểu nguyên nhân và giải pháp xử lý đất nhiễm mặn góp phần nâng cao hiệu quả canh tác lúa và các cây trồng khác.

 Bà con Đồng bằng sông Cửu Long đang phải gồng mình chống mặn

1. Đất Nhiễm Mặn Là Gì, Nguyên Nhân Đất Nhiễm Mặn?

Đất nhiễm mặn là loại đất có lượng muối hòa tan cao vượt ngưỡng cho phép để cây trồng có thể phát triển bình thường (chủ yếu là NaCl- muối ăn). Khi nồng độ muối trong đất quá cao, cây trồng không thể hút đủ nước và dinh dưỡng, dẫn đến tình trạng suy yếu và chết.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến đất nhiễm mặn như:

• Xâm nhập mặn từ biển: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, xảy ra ở các vùng ven biển khi nước biển dâng cao hoặc xâm nhập vào hệ thống sông ngòi, kênh mương, mang theo muối và làm nhiễm mặn đất đai.
• Thủy triều và triều cường: Hiện tượng thủy triều lên xuống hàng ngày cũng có thể đẩy nước mặn vào sâu trong đất liền, đặc biệt ở các vùng đất thấp.
• Khí hậu khô hạn: Ở những vùng ít mưa, bốc hơi nước diễn ra mạnh mẽ, làm cho muối trong đất tích tụ lại trên bề mặt.
• Tưới tiêu không hợp lý: Sử dụng nguồn nước tưới có độ mặn cao hoặc phương pháp tưới tiêu kém hiệu quả làm nước không thoát kịp, gây tích tụ muối.
• Địa hình thấp trũng: Những vùng trũng dễ xảy ra hiện tượng tích tụ muối nên đất rất dễ bị nhiễm mặn.

2. Tác Hại Đất Nhiễm Mặn Với Cây Lúa Và Cây Trồng Khác

Cây lúa là một trong những cây chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của hiện tượng đất nhiễm mặn, đặc biệt ở đồng bằng sông Cửu Long, dưới đây là một số tác động điển hình đất nhiễm mặn đến cây trồng ở nước ta như:

• Cây khó hấp thụ nước và dinh dưỡng: Muối làm cây trồng không thể hút được nước do chúng làm tăng áp suất thẩm thấu của dung dịch đất dù môi trường đất vẫn ẩm ướt.      
• Độc tính của ion Na+ và Cl-: Các ion Natri (Na+) và Clorua (Cl-) tích tụ trong cây gây độc cho tế bào, làm giảm khả năng quang hợp và các hoạt động sinh lý khác của cây.
• Chậm phát triển và giảm năng suất: Cây lúa ở đất nhiễm mặn thường còi cọc, lá vàng, đẻ nhánh kém, bông nhỏ và hạt lép. Năng suất có thể giảm đáng kể, thậm chí mất trắng nếu độ mặn quá cao.
• Ảnh hưởng đến quá trình nảy mầm: Hạt lúa khó nảy mầm hoặc nảy mầm yếu trong môi trường đất mặn, làm giảm mật độ cây con ban đầu.
• Làm đất chai cứng: Muối làm thay đổi cấu trúc đất, khiến đất trở nên chặt hơn, khó thoát nước và thông khí, ảnh hưởng đến bộ rễ cây.

3. Một Số Phương Pháp Cải Tạo Đất Nhiễm Mặn

Cải tạo đất nhiễm mặn là một quá trình lâu dài và cần áp dụng đồng bộ nhiều giải pháp. Bà con nông dân có thể tham khảo các phương pháp sau:

3.1. Rửa mặn bằng nước ngọt

Đây là phương pháp cơ bản và hiệu quả nhất. Bà con cần:

• Đắp đê bao, bờ vùng: Xây dựng hệ thống đê bao chắc chắn để ngăn nước mặn xâm nhập từ bên ngoài vào ruộng.
• Tháo nước mặn, đưa nước ngọt vào: Sử dụng sông, hồ tích trữ nước để dẫn nước ngọt, giữ một thời gian rồi tháo nước ra giúp hòa tan và rửa trôi muối ra khỏi đất. Cần lặp lại nhiều lần cho đến khi độ mặn trong đất giảm xuống mức an toàn.
• Làm rãnh tiêu thoát nước: Đào các rãnh nhỏ trong ruộng để giúp nước mặn dễ dàng thoát ra ngoài khi rửa mặn.

3.2. Cải tạo đất bằng vật liệu hữu cơ

Việc bón thêm các vật liệu hữu cơ vào đất không chỉ giúp cải thiện cấu trúc đất mà còn có khả năng hấp thụ và cố định muối:

• Bón phân hữu cơ, phân chuồng hoai mục: Chúng không chỉ giúp đất tơi xốp mà còn tăng khả năng giữ nước, giảm độc tố muối .
• Sử dụng rơm rạ, tro trấu: Giúp cải thiện độ phì nhiều và giảm mặn cho đất.
• Trồng cây phân xanh: Trồng các loại cây như điên điển, cốt khí, hoặc một số cây họ đậu rồi cày vùi vào đất, cây này giúp giữ ẩm và hạn chế tích tụ muối trên bề mặt.

Các loại cây họ đậu, cốt khí có khả năng cải tạo đất nhiễm mặn tốt

3.3. Sử dụng các chất cải tạo đất

Những chất này có nhiệm vụ trung hòa lượng muối hoặc kết tủa chúng lại giảm độc tố muối:

• Thạch cao (CaSO₄.2H₂O): Thạch cao có tác dụng thay thế ion Na+ trên phức hệ hấp phụ của đất bằng ion Ca2+, giúp Na+ dễ dàng bị rửa trôi. Liều lượng và cách sử dụng cần tham khảo ý kiến của cán bộ khuyến nông.
• Vôi (CaO hoặc CaCO₃): Vôi giúp cải thiện độ pH của đất, đặc biệt là đất bị chua do nhiễm mặn, và cũng góp phần làm tăng khả năng trao đổi ion trong đất.

3.4. Lựa chọn giống cây trồng chịu mặn

Đây là giải pháp thích ứng quan trọng trong điều kiện đất nhiễm mặn không thể cải tạo hoàn toàn hoặc quá trình cải tạo còn đang diễn ra:

• Ưu tiên giống lúa chịu mặn: Hiện nay có nhiều giống lúa mới được lai tạo có khả năng chịu mặn tốt hơn.
• Trồng xen canh, luân canh: Trồng đan xen giữa lúa và cây có khả năng chịu mặn tốt giúp rửa mặn trước khi trồng lúa.    

Khả năng chịu mặn tốt của giống lúa lai F1-GS999 xuất phát từ sự kết hợp giữa đặc điểm di truyền và các cơ chế sinh lý độc đáo:

• Gen chịu mặn: GS999 được thừa hưởng các gen đặc biệt từ các dòng lúa bố mẹ, giúp cây điều chỉnh quá trình hấp thụ ion muối và giảm thiểu tác động của độ mặn lên tế bào.
• Hiệu ứng lai: Sự kết hợp gen từ các dòng khác nhau mang lại cho GS999 sức đề kháng và khả năng sinh trưởng mạnh mẽ hơn so với các giống lúa thuần.
• Hệ rễ phát triển: Rễ của GS999 phát triển mạnh mẽ, hỗ trợ cây hấp thụ nước và dinh dưỡng hiệu quả ngay cả trong đất nhiễm mặn.
• Duy trì quang hợp: Dù ở điều kiện mặn, GS999 vẫn giữ được quá trình quang hợp ổn định, đảm bảo sự phát triển và năng suất.

GS999 đã được kiểm chứng là giống lúa có khả năng chống chịu mặn tốt

3.5. Điều chỉnh kỹ thuật canh tác

• Thay đổi lịch thời vụ: điều chỉnh thời vụ hợp lý, tránh gieo trồng thời điểm nước mặn dâng cao.
• Phương pháp gieo sạ hợp lý: Có thể gieo mạ dày, sau đó cấy thưa để đảm bảo mật độ.
• Quản lý nước hiệu quả: Duy trì mực nước thích hợp trên đồng ruộng để giảm bốc hơi và rửa trôi muối.

Cải tạo đất nhiễm mặn là một thách thức lớn nhưng hoàn toàn có thể thực hiện được nếu bà con áp dụng đúng các phương pháp khoa học và kiên trì thực hiện và có sự hợp tác từ các bên: nhà khoa học, nhà nông, nhà nước.

Để tìm hiểu giống lúa có khả năng chống chịu mặn tốt như GS999 hoặc hệ sinh thái nông nghiệp công nghệ cao như: máy bay xịt thuốc, thiết bị dẫn đường tự động,…, xin vui lòng liên hệ 0981.85.85.99 hoặc để lại thông tin tại mẫu “NHẬN TƯ VẤN”, GlobalCheck rất vui khi nhận được yêu cầu cũng như ý kiến đóng góp từ Anh/ Chị.