Kỹ Thuật Chăm Sóc Lúa Giai Đoạn Chắc Hạt

Giai đoạn chắc hạt là một trong những thời kỳ quan trọng nhất trong chu kỳ sinh trưởng của cây lúa, thường diễn ra từ khoảng 10-15 ngày sau khi trổ bông đến khi hạt bắt đầu chín. Đây là lúc hạt lúa bắt đầu tích lũy tinh bột, quyết định đến trọng lượng hạt, tỷ lệ chắc hạt và năng suất vụ mùa. Nếu chăm sóc không đúng cách, lúa dễ bị sâu bệnh, đổ ngã hoặc hạt lép, dẫn đến giảm sản lượng đáng kể. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tập trung vào các kỹ thuật chính, đặc biệt là ảnh hưởng của mưa nhiều, nguyên lý tích bột, phân bón hỗ trợ, quản lý nước và việc phun thuốc bảo vệ.

1. Nguyên Lý Tích Bột Cho Cây Lúa

Giai đoạn chắc hạt bắt đầu ngay sau khi lúa trổ bông (thường là khi 80-90% bông lúa đã nở hoa hoàn toàn) và kéo dài đến khi hạt chín hoàn toàn. Thời gian này thường kéo dài khoảng 20-30 ngày, tùy thuộc vào giống lúa (ngắn ngày hay dài ngày) và điều kiện thời tiết

Quá trình tích bột (hay còn gọi là "vô gạo") ở hạt lúa dựa trên nguyên lý quang hợp và vận chuyển dưỡng chất từ lá đến hạt. Dưới tác động của ánh sáng mặt trời, cây lúa sử dụng CO2 và nước để tổng hợp đường bột (carbohydrate) qua quá trình quang hợp ở lá. Các hợp chất này sau đó được vận chuyển qua hệ thống mạch dẫn lên bông lúa và tích trữ vào nội nhũ hạt dưới dạng tinh bột (amylose và amylopectin).

Theo các nghiên cứu, lá đài cấp 1 (lá cờ) cung cấp đến 50% lượng tinh bột cho hạt, lá đài cấp 2 cung cấp 30%, còn lại từ các lá khác và rễ. Quá trình này đòi hỏi bộ lá phải khỏe mạnh, cây đủ dinh dưỡng và điều kiện môi trường thuận lợi để vận chuyển hiệu quả. Nếu bị gián đoạn, hạt sẽ lép hoặc nhẹ ký, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng gạo.

 Lá lúa là một trong những yếu tố quan trọng nhất giúp tích lũy tinh bột

Mưa nhiều đến tích tinh bột cho cây lúa như thế nào?

Mưa nhiều là một trong những yếu tố bất lợi lớn nhất ở giai đoạn chắc hạt, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp. Mưa kéo dài gây ngập úng, làm giảm oxy trong đất, cản trở rễ hấp thụ dưỡng chất và giảm khả năng quang hợp do bộ lá bị úng nước hoặc đổ ngã.

Hơn nữa, gió mạnh kèm mưa có thể làm lúa đổ, gián đoạn vận chuyển đường bột từ lá đến hạt, dẫn đến hạt lép hoặc không đều. Theo kinh nghiệm từ các vụ mùa gần đây, mưa lớn có thể làm giảm tỷ lệ chắc hạt từ 10-20%, thậm chí gây thiệt hại nặng nếu không thoát nước kịp thời. Do đó, nông dân cần theo dõi dự báo thời tiết chặt chẽ và chuẩn bị hệ thống thoát nước từ sớm để giảm thiểu rủi ro.

2. Kỹ Thuật Chăm Sóc Lúa Giai Đoạn Chắc Hạt

Bài viết dưới đây chúng ta cùng nhau tìm hiểu một số biện pháp hỗ trợ quá trình tích tinh bột cho cây lúa, từ đây góp phần tăng năng suất và chất lượng hạt.

2.1. Sử dụng loại phân bón nào hỗ trợ tích bột

Để hỗ trợ quá trình tích bột, cần ưu tiên phân bón giàu kali (K), vì kali giúp vận chuyển đường bột hiệu quả hơn, tăng trọng lượng hạt và cải thiện chất lượng gạo. Các loại phân bón khuyến nghị bao gồm:

• Phân NPK giàu kali: Như NPK 13-3-12 + TE hoặc NPK 16-5-17, bón lượng 50-70 kg/ha ở giai đoạn sau trổ, giúp cây cứng cáp và hạt chắc mẩy.
• Phân vi lượng: Bo (B) và kẽm (Zn) để tăng tỷ lệ thụ phấn và tích lũy tinh bột, phun lá với liều 0.5-1 kg/ha.
• Phân lá hỗ trợ: Phun KNO3 (kali nitrat) nồng độ 1% (100g/10 lít nước) sau trổ 5-7 ngày để thúc đẩy vận chuyển dưỡng chất từ lá đến hạt.

Lúa trổ bông cần cung cấp thêm kali, tăng cường chắc hạt cho lúa

Lưu ý bón phân đúng lúc, tránh thừa đạm để không làm lá xanh quá mức, dễ đổ ngã khi mưa.

2.2. Quản Lý Nước Ra Sao

Dưới đây là các mốc thời gian cụ thể liên quan đến quản lý nước:

a. Trong 10 ngày sau trổ (giai đoạn đầu chắc hạt)

Duy trì mực nước 5-7 cm. Đây là thời điểm ngay khi lúa trổ bông đều (thường 2-3 ngày sau khi bông lúa xuất hiện đầy đủ trên đồng).

Mực nước 5-7 cm đảm bảo cung cấp đủ độ ẩm cho rễ, hỗ trợ quá trình thụ phấn và vận chuyển chất dinh dưỡng từ lá, thân đến hạt. Đây là thời kỳ hạt lúa bắt đầu hình thành nội nhũ, tích lũy tinh bột mạnh mẽ nhất. Nước quá sâu (>10 cm) có thể gây ngập úng, làm rễ thiếu oxy, còn nước quá cạn (<3 cm) khiến cây thiếu ẩm, ảnh hưởng đến khả năng quang hợp và vận chuyển dưỡng chất.

b. Từ ngày 11 đến ngày 20-25 sau trổ (giai đoạn giữa chắc hạt) 

Giảm mực nước xuống 3-5 cm. Lưu ý với giống lúa ngắn ngày như GS55 có thể ngắn hơn còn giống lúa dài ngày thời gian có thể dài hơn một chút.
Ở giai đoạn này, hạt lúa đã hình thành nội nhũ cơ bản và tiếp tục tích lũy tinh bột, nhưng nhu cầu nước giảm dần. Mực nước 3-5 cm giúp duy trì độ ẩm vừa đủ, đồng thời tránh lãng phí nước và giảm nguy cơ ngập úng. Điều này cũng giúp cây lúa tập trung năng lượng vào việc làm chắc hạt.

c. Từ ngày 20-30 sau trổ (giai đoạn cuối chắc hạt, hạt chín)

Giai đoạn này chúng ta để ruộng khô tự nhiên thường bắt đầu từ 20-30 ngày sau trổ bông đến khi hạt lúa đạt độ chín sinh lý (80-85% hạt trên bông chuyển sang màu vàng, sờ cứng). Đây là thời điểm chuẩn bị thu hoạch.

Để ruộng khô tự nhiên giúp hạt lúa chín đều, tăng độ chắc và giảm độ ẩm trong hạt (đến khoảng 14-16%), thuận lợi cho thu hoạch và bảo quản. Nếu giữ nước quá lâu, hạt có thể nảy mầm trên bông hoặc bị lem lép do ẩm độ cao.

GS55 là giống lúa hạt tròn, có tỷ lệ chắc hạt cao

2.3. Có nên phun thuốc hay không

Việc phun thuốc ở giai đoạn chắc hạt nên hạn chế tối đa, chỉ thực hiện khi phát hiện sâu bệnh cụ thể để tránh dư lượng hóa chất ảnh hưởng đến chất lượng hạt. Nên ưu tiên các biện pháp sinh học hoặc thuốc chọn lọc. Các trường hợp cần phun:

• Phòng bệnh lem lép hạt, khô vằn: Phun sau trổ 5-7 ngày.
• Sâu đục thân, rầy nâu: Nếu mật độ cao, phun vào sáng sớm hoặc chiều mát, tránh phun khi trời mưa để thuốc bám tốt.

Trong điều kiện canh tác quy mô lớn, phải thực hiện trong thời gian ngắn chúng ta nên sử dụng máy bay phun thuốc đảm bảo hạn chế tối đa trường hợp phải phun thuốc lúa trong giai đoạn chắc hạt.

2.4. Một số yếu tố khác cần quan tâm

• Giữ bộ lá xanh: Tránh cắt tỉa lá quá sớm, vì lá là "nhà máy" sản xuất tinh bột. Sử dụng phân bón lá để kéo dài tuổi thọ lá.
• Kiểm soát cỏ dại và sâu hại: Dọn cỏ định kỳ và sử dụng bẫy pheromone cho sâu.
• Theo dõi giống lúa: Với giống ngắn ngày như GS55 hoặc GS999, cần điều chỉnh lịch bón phân sớm hơn để tránh trổ trùng mưa.
• Thu hoạch đúng lúc: Thu hoạch khi 80-85% hạt chín để tránh hạt rụng do mưa.

Áp dụng đồng bộ các kỹ thuật trên, vụ lúa của bạn không chỉ đạt năng suất cao mà còn chất lượng hạt tốt, góp phần tăng thu nhập bền vững. Nếu có điều kiện, hãy tham khảo thêm từ trung tâm khuyến nông địa phương để điều chỉnh phù hợp với điều kiện cụ thể.

3. Kết Luận Kỹ Thuật Chăm Sóc Lúa Giai Đoạn Chắc Hạt

Từ những phân tích trên ta thấy lá lúa và rễ có vai trò quyết định quá trình tích lũy tinh bột cho cây lúa. Vì vậy khi chăm sóc lúa giai đoạn này chúng ta cần lưu ý một số vấn đề như sau:

• Cung cấp đủ nước cho cây lúa.
• Tăng cường kali cho cây lúa giai đoạn này.
• Không cắt lá lúa quá sớm ảnh hưởng đến quá trình quang hợp.
• Không để ngập lúa, ảnh hưởng đến quá trình hô hấp của rễ do thiếu oxy.

Để tìm hiểu kỹ thuật chăm sóc lúa cũng như các giống lúa cho năng suất cao như GS55, giống lúa hạt tròn đặc biệt hợp khẩu vị bà con vùng núi và là giống lúa nguyên liệu năng suất cao. Chi tiết xin vui lòng liên hệ: 0981.85.85.99 hoặc để lại thông tin tại mẫu “NHẬN TƯ VẤN”, GlobalCheck rất vui khi nhận được yêu cầu cũng như ý kiến đóng góp từ Anh/ Chị.