Tác Hại Lạm Dụng Phân Đạm Cho Cây Lúa

Đạm là một trong những nguyên tố đa lượng quan trọng nhất khi canh tác lúa, chúng giúp cây lúa sinh trưởng, đẻ nhánh góp phần quan trọng giúp tăng năng suất cho cây lúa. Tuy nhiên, "quá là thừa" – khi lạm dụng đạm, cây lúa lại rơi vào tình trạng thân mềm yếu, dễ đổ ngã, giảm năng suất nghiêm trọng.

Bài viết này phân tích sâu về cơ chế hoạt động của đạm, nguyên nhân gây hại khi lạm dụng phân đạm, việc này không chỉ giúp tiết kiệm chi phí mà còn giúp bảo vệ môi trường do đạm là một trong những nguyên nhân chính gây phát thải khí nhà kính và thoái hóa đất.

1. Lợi Và Hại Khi Sử Dụng Phân Đạm Cho Cây Lúa

Đạm là một trong ba nguyên tố đa lượng chính (N-P-K) mà cây lúa cần để sinh trưởng. Với lượng vừa phải, đạm thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của cây: lá xanh đậm nhờ tăng hàm lượng diệp lục (chlorophyll), thân cao hơn, số lượng bông nhiều hơn, dẫn đến năng suất cao. Theo các nghiên cứu từ Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam, bón đạm đúng liều lượng có thể tăng sản lượng lúa lên đến 20-30% so với không bón.

Lạm dụng phân đạm là cây lúa yếu, thoái hóa đất, phát thải khí nhà kính

Tuy nhiên, lạm dụng đạm – thường gặp ở nhiều hộ nông dân chạy theo "xanh tốt để được giá" – lại mang đến những tác hại khôn lường. Cây lúa trở nên "mập mạp" bề ngoài nhưng bên trong yếu ớt: thân cây mềm nhũn, dễ gãy đổ dưới gió mưa (hiện tượng "ngã rạ"), hạt lép nhiều, và cây dễ bị sâu bệnh tấn công. Không chỉ giảm năng suất, tình trạng này còn làm đất đai chai cứng, tăng chi phí sản xuất và ô nhiễm môi trường do dư thừa nitơ thấm rửa gây phú dưỡng hóa nguồn nước.

2. Cơ Chế Hoạt Động Của Đạm Trong Cây Lúa

Để hiểu rõ tại sao phân đạm lại có tác động kép vừa có lợi vừa có hại nếu sử dụng quá nhiều, chúng ta cần đi sâu vào cơ chế sinh học của nó. Đạm (dưới dạng nitrat NO₃⁻ hoặc amoni NH₄⁺) được cây lúa hấp thụ qua rễ từ đất hoặc phân bón. Sau khi vào tế bào, nitơ được đồng hóa qua hai giai đoạn chính:

2.1. Giảm nitrat và tổng hợp amoni

Nitrat được enzyme nitrate reductase chuyển hóa thành amoni. Quá trình này đòi hỏi năng lượng từ quang hợp và xảy ra chủ yếu ở lá và thân non của cây lúa.

2.2. Tổng hợp protein và axit amin

Amoni kết hợp với carbon từ CO₂ (qua chu trình Krebs) để tạo thành axit amin glutamine và glutamate – nền tảng cho protein. Protein này là thành phần chính của enzyme (giúp trao đổi chất), chlorophyll (cho quang hợp), và các cấu trúc tế bào như màng tế bào và sợi gỗ trong thân cây.

Trong điều kiện lý tưởng, đạm giúp cây lúa cân bằng giữa sinh trưởng thân lá (vegetative growth) và sinh sản (reproductive growth). Cụ thể:

• Tăng sinh khối: Đạm thúc đẩy phân chia tế bào ở ngọn và lá, làm cây cao hơn 20-30 cm so với thiếu đạm.
• Cải thiện quang hợp: Với chlorophyll dồi dào, lá lúa hấp thụ ánh sáng hiệu quả hơn, chuyển hóa đường và tinh bột nhanh chóng.
• Hỗ trợ phát triển rễ: Một phần đạm được dùng để tổng hợp hormone auxin, kích thích rễ phát triển sâu, giúp cây bám chắc đất.

Tuy nhiên. Khi đạm dư thừa, cây ưu tiên phân bổ nitơ vào sinh trưởng thân lá thay vì củng cố thân (tạo sợi lignin cứng cáp) hoặc phát triển rễ sâu. Kết quả là cây "chạy đua chiều cao" nhưng thiếu sức đề kháng.

Màu sắc lá lúa giúp xác định cây lúa có thiếu đạm hay không

3. Tác Hại Đạm Là Làm Cây Lúa Yếu

Lạm dụng đạm không chỉ là "bón nhiều" mà còn liên quan đến nhiều yếu tố sinh lý và môi trường. Dưới đây là các nguyên nhân chính:

3.1. Đạm Làm Sinh Trưởng Quá Mức Thân Lá

Đạm dư thừa kích thích hormone gibberellin, thúc đẩy tế bào kéo dài nhanh chóng ở thân và lá. Thân cây trở nên dài, mỏng, tỷ lệ lá/thân cao, làm trung tâm trọng lực chuyển dịch lên trên. Gió nhẹ cũng đủ làm cây đổ.

3.2. Đạm Làm Giảm Độ Cứng Cơ Học Của Thân

Đạm ức chế tổng hợp lignin – chất xơ cứng làm thân cây chắc chắn. Thay vào đó, nitơ dư chuyển hướng sang protein mềm dẻo, khiến thân cây giống như "cây lau sậy". Nghiên cứu từ Đại học Nông Lâm TP.HCM cho thấy, bón thừa 50kg N/ha có thể giảm độ cứng thân đến 40%.

3.3. Đạm Làm Mất Cân Bằng Dinh Dưỡng

Đạm cao làm cây "kén chọn" – hấp thụ kém kali (K) và lân (P), vốn cần cho củng cố thân và rễ. Thiếu K dẫn đến thân yếu, dễ gãy; thiếu P làm rễ nông, cây dễ bị úng nước. Hơn nữa, nitơ dư làm đất chua (pH giảm), tăng ngộ độc nhôm và mangan, ức chế enzyme hấp thụ.

3.4. Đạm Làm Tăng Sâu Bệnh Và Stress Môi Trường

Cây "xanh um" do đạm dư trở thành "mồi ngon" cho sâu cuốn lá, rầy nâu vì lá mềm, giàu đạm dễ tiêu hóa. Đồng thời, cây dễ bị cháy lá do tích tụ nitrat, hoặc đổ ngã dưới mưa lớn vì rễ yếu.

Như vậy đạm như "con dao hai lưỡi": thiếu thì cây còi cọc, thừa thì "béo phì" dẫn đến suy yếu toàn diện.

4. Giải Pháp Nông Nghiệp Xanh- Phân bón hữu cơ Biosy VMH03.

Để tránh "cạm bẫy đạm", nông dân cần chuyển sang phân bón hữu cơ vi sinh như Biosy VMH03 – sản phẩm đột phá từ bột cá và đậu nành, lên men thủy phân bằng vi khuẩn Bacillus. Không giống urê hóa học gây "sốc" nitơ, Biosy VMH03 cung cấp đạm tự nhiên, chậm tan, giúp cây hấp thụ dần dần mà không gây dư thừa.

Phân bón hữu cơ Biosoy VMH03

Lợi ích nổi bật của Biosy VMH03 cho cây lúa:

• Cân bằng dinh dưỡng toàn diện: Chứa 20% hữu cơ, vi sinh vật có lợi cố định đạm khí quyển, phân giải lân-kali khó tan. Kết quả: rễ phát triển sâu gấp 1,5 lần, thân cây cứng cáp, giảm gãy đổ.
• Kích thích sinh lý cây: Tiết enzyme kiểm soát tuyến trùng hại, giảm ngộ độc phèn, tăng khả năng hấp thụ phân vô cơ nếu kết hợp. Cây lúa xanh đều, bông to, hạt chắc, năng suất tăng 15-25% mà không lo thân yếu.
• An toàn môi trường: Nguồn gốc tự nhiên, không dư lượng độc hại, bảo vệ sức khỏe nông dân và người tiêu dùng. Đặc biệt phù hợp với nông nghiệp sạch, chứng nhận hữu cơ.

Điểm "vàng" của Biosy VMH03 là tính linh hoạt: dễ pha loãng với nước thành dung dịch lỏng, lý tưởng cho phun bằng drone nông nghiệp 540s. Drone này – với lưu lượng phun lên đến 24L/phút, kích thước hạt phun nhỏ giúp phân bón thấm đều, tiết kiệm 10-20% lượng dùng so với phun tay. 

Không còn lo thân cây bị "sốc" do bón cục bộ, nông dân chỉ cần 2-3 lần phun (giai đoạn làm đất, đẻ nhánh và làm đòng) là cây lúa khỏe mạnh, chống chịu tốt gió bão. 

5. Kết Luận Sử Dụng Phân Đạm Thông Minh

Đạm là "linh hồn" của cây lúa, nhưng lạm dụng nó chính là "tự đào hố chôn" năng suất. Bằng cách hiểu rõ cơ chế và nguyên nhân, nông dân có thể tránh sai lầm, chuyển sang giải pháp hữu cơ như Biosy VMH03 kết hợp công nghệ drone 540s. Đây không chỉ là cách bón phân, mà còn là chìa khóa cho nông nghiệp bền vững, mang lại vụ mùa bội thu và lợi nhuận cao.

Để tìm hiểu về phân bón hữu cơ vi sinh BioSoy VMH03 cũng như hệ sinh thái nông nghiệp thông minh của GlobalCheck xin vui lòng liên hệ: 0981.85.85.99 hoặc để lại thông tin tại mẫu “NHẬN TƯ VẤN”, GlobalCheck rất vui khi nhận được yêu cầu cũng như ý kiến đóng góp từ Anh/ Chị.